کتراک چیست؟
کتراک ماده‌ای شیمیایی و پودری است که پس از حل شدن با آب، در بتن تزریق می‌شود. این ماده با ایجاد یک نیروی کششی در بتن و بدون آنکه تولید حرارت یا صدایی کند، با ایجاد نیروی انبساطی 18000 PSI باعث تخریب آن می‌شود. به‌همین دلیل به این ماده دینامیت بی‌صدا هم می‌گویند.کتراک در ساخت وساز، راه‌سازی، معادن سنگ و مکان‌هایی با محدودیت صوتی و فضای محدود کاربرد دارد. میزان تخریب کتراک به نوع و نحوه استفاده از آن بستگی دارد. انواع کتراک براساس مدت زمان تخریب آن‌ها طبقه‌بندی می‌شود. به عنوان مثال، کتراک ۲ ساعته، به‌زمانی حدود ۲ ساعت برای تخریب بتن نیاز دارد و کتراک ۲۴ ساعته، به ۸ تا ۲۴ ساعت.
بیشترین کاربرد کتراک در تخریب بتن و و ساروج است .شکل ظاهری ماده، حالت پودری داشته و رنگی خاکستری نزدیک به رنگ سیمان دارد و برای عملکرد تخریبی خود نیازمند ترکیب با آب می باشد. ترکیب آب و پودر کتراک، می تواند بدون ایجاد گاز یا حرارت، حالتی شبیه به انفجار ایجاد کرده و منجر به تخریب انواع سنگ و مشتقات آن گردد. کتراک برای تخریب بتن، سیمان، ساروج و… نیز به کار می رود و از طریق ایجاد ترک های عمیق بر روی سطح مورد نظر، عملیات تخریب را انجام می دهد.
مزایا و معایب استفاده از کتراک
کتراک هیچ انفجار و صدایی ایجاد نمی‌کند. برخلاف دینامیت، خرید آن بسیار راحت است و استفاده از آن خطری را برای کاربر به وجود نمی‌آورد. همچنین خرید این ماده بسیار به‌صرفه‌تر از روش‌های دیگر تخریب بتن است. علاوه براین، نحوه استفاده از کتراک بسیار راحت است و نیاز به آموزش خاصی ندارد. مانند هر وسیله دیگری، استفاده از کتراک هم معایبی دارد. با حل شدن این ماده در آب، گاز سمی ایجاد می‌شود که می‌تواند آسیب‌های تنفسی جدی به کاربر وارد کند. به همین دلیل در زمان اختلاط باید با رعایت موارد ایمنی انجام شود.
از آنجاییکه کتراک از شکاف‌های بسیار ریز هم عبور می‌کند، از این ماده بهتر است در بتن‌ها و سنگ‌های بدون شکاف استفاده شود.
مواد تشکیل دهنده کتراک چیست؟
کتراک از ترکیب آهک سوخته با مقدار کمی سیمان پرتلند ساخته می‌شود. آهک سوخته یا اکسید کلسیم ماده‌ای سفیدرنگ و قلیایی است. این ماده تشکیل‌شده از هیدروکسیدهای کلسیم، سیلیکون، منیزیم، آلومینیوم و آهن است.
نحوه استفاده از کتراک
ابتدا در بتن یا سنگ، سوراخ‌های کوچکی ایجاد می‌کنیم. از آنجاییکه کتراک ماده‌ای شیمیایی است، استنشاق آن برای کاربر بسیار خطرناک است. به‌همین دلیل در زمان استفاده از این ابزار، از عینک و ماسک ایمنی و دستکش پلاستیکی استفاده کنید.برای تخریب بتن یا سنگ توسط کتراک، هر ۳ کیلوگرم از این ماده را با ۱ لیتر آب معمولی ترکیب کنید تا به مایع یک‌دستی تبدیل شود. سعی کنید این کار را در ظرف‌های پلاستیکی انجام دهید. دمای آب در زمان اختلاط باید بین ۱۵ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد باشد. به محض ترکیب کتراک با آب، واکنش‌های شیمیایی آغاز می‌شود.
شرکت‌های تولیدکننده کتراک بر روی بسته‌بندی محصول میزان دقیق استفاده این ابزار را نوشته‌اند. اما به‌طورکلی مقدار استفاده از این ماده در سنگ، بتن و ساروج برای هر مترمکعب حدود ۷ تا ۱۵ کیلوگرم است. اگر ماده‌ای که قصد تخریب آن را دارید، در محیط بسته یا داخل خاک باشد، باید حدود ۲۰ تا ۵۰ در هر مترمکعب استفاده شود.
مایع موردنظر را در سوراخ‌ها می‌ریزیم. همان‌طور که گفتیم کتراک‌ها براساس مدت زمانی که برای تخریب نیاز دارند، طبقه‌بندی می‌شوند. مایع شروع به انبساط می‌کند. پس از گذشت مدت زمان مورد نیاز، بتن یا سنگ ترک می‌خورد.
نکات ایمنی هنگام کار با کتراک
کتراک اگرچه که در زمره مواد انفجاری قرار ندارد و کار با آن خطرات چشمگیری نخواهد داشت، با این حال کار با هر ماده شیمیایی نیازمند رعایت برخی نکات ایمنی خواهد بود. گرد و بخار حاصل از پودر کتراک به دلیل ترکیبات شیمیایی خاص خود، می تواند برای چشم ها خطرناک باشد. بنابراین در هنگام تهیه ترکیب کتراک و آب، باید حتما از عینک مخصوص ایمنی استفاده شود.
علاوه بر این، کتراک در هنگام انجام فعل و انفعلات شیمیایی در طی تخریب، گازهایی از خود متصاعد می کند که می تواند منجر به ایجاد تنگی نفس یا آسیب های ریوی گردد. به همین سبب، استفاده از ماسک و ترک محیط مورد نظر پس از پوشاندن سطوح با کتراک، الزامی می باشد. همچنین در صورت تماس کتراک (به صورت خشک یا ترکیب شده با آب) با پوست، باید محل مورد نظر را بلافاصله با آب سرد شسته و در صورت بروز زخم یا التهاب غیر عادی، به پزشک مراجعه کرد.
